Boekbespreking.
Dit interessante boek in de categorie Psychologie heeft tot doel de lezer er attent op te maken dat de verschillende situaties en contexten waarin we ons bevinden, gevolgen hebben voor hoe we ons gedragen en hoe we denken. De schrijver noemt het boek een handleiding over hoe mensen in elkaar zitten.
In het eerste hoofdstuk gaat de schrijver in tegen de gedachte dat je mensen kan beoordelen op een ‘wat-je-ziet-is-wat-je-krijgt-mentaliteit’. Hij wijst de lezer er op dat we te vaak instinctief conclusies trekken over mensen, over hun karaktereigenschappen, hun denken, hun gedrag. Vooral westerlingen zijn zich onvoldoende bewust van het feit dat wie we zijn, hoe we denken, hoe anderen over ons denken en hoe we ons gedragen, heel erg afhankelijk is van de situatie waarin we verkeren. Die context is vaak onzichtbaar, dus hij nodigt de lezer uit er extra waakzaam voor te zijn. Eens je beseft welke rol de omgeving speelt, is het volgens Sommers niet meer mogelijk om de context en de invloed ervan op de mens weg te denken.
Sommers gaat in de volgende hoofdstukken gedetailleerder in op enkele herkenbare menselijke ervaringen. Hij toont aan de hand van studies en verhalen aan dat de context ook een belangrijke rol speelt in het feit of iemand hulp biedt of niet. Hij concludeert dat we in een grote groep minder geneigd zijn hulp te bieden omdat het dan een gedeelde verantwoordelijkheid wordt en omdat we kunnen verdwijnen in de anonimiteit. Bovendien laten we ons bij de inschatting of tussenkomst nodig is of niet, vaak leiden door het al dan niet uitblijven van actie of empathie bij anderen.
De kracht van de massa blijkt ook in zijn volgende hoofdstuk waarin Sommers ons uitlegt dat we wat we geloven en wat we denken en doen, sterk afstemmen op het gedrag van de mensen die ons omringen. We gaan ons liever meegaand opstellen dan dat we eerlijk zijn, of tegen de stroom in varen. Wil je gedrag veranderen, is het volgens Sommers dus een goede tip om je bewust te zijn van de kracht van de omgeving en zelf het goede voorbeeld te geven in de hoop dat anderen je zullen volgen.
Hoe we onszelf omschrijven en hoe we over onszelf denken, is ook alweer sterk beïnvloed door onze omgeving. De basis ligt bijvoorbeeld al bij datgene wat we meekrijgen van onze ouders of in de opvoeding. Sommers merkt op dat ook de mensen die in ons gezelschap vertoeven, of de plaats waar we ons bevinden hier eveneens een sterke invloed op hebben. Sommers beschrijft dit uitvoerig in het vierde hoofdstuk. Het doet je nadenken over de vraag wat dan eigenlijk het dichtst aanleunt bij je ‘authenticiteit’ als je er rekening mee houdt dat je beleving en je visie op wie je bent of wie je zou willen zijn continu verandert.
Soms is de invloed van een context nog subtieler en moeilijker waar te nemen. Sommers merkt in het vijfde hoofdstuk op dat de sekseverschillen in bijvoorbeeld wiskundekennis, agressie of navigatie sterk bepaald worden door de onuitgesproken maatschappelijke gendernormen en –verwachtingen.
In het voorlaatste hoofdstuk laat Sommers ons stilstaan bij het feit dat of we iemand liefhebben of aardig vinden, bepaald wordt door contextuele factoren. Geografie, of het feit dat mensen zich in elkaars buurt bevinden, speelt een belangrijke rol. Maar ook of iemand vertrouwd op je overkomt, of het om een verboden of stiekem contact gaat, of de situatie waarin iemand jou net een dienst heeft bewezen, zorgen er voor dat je iemand aantrekkelijker vindt. Interessant om weten is dat je je meer gaat openstellen voor iemand als je ontdekt hebt dat die persoon je aardig vindt. En ook als twee personen op eenzelfde manier reageren op context zullen zij zich meer met elkaar verbonden voelen.
Omgekeerd voelen we instinctief een ergernis voor gedrag van mensen die behoren tot een andere sociale groep. In het zevende en laatste hoofdstuk gaat Sommers dieper in op de aanwezigheid van vooroordelen en wijst hij er ons op dat verschillende sociale groepen ook verschillende gevoelens, cognitieve associaties en verwachtingen bij ons oproept.
Professor Samuel R. Sommers is psycholoog en doceert aan de Tufts University in Medford. Hij gebruikt in zijn boek tal van wetenschappelijke studies en soms grappige anekdotes om ons aan te tonen dat situaties en context een veel grotere invloed hebben dan persoonlijkheid. Ik kan het boek aanbevelen bij iedereen die meer wil weten over de rol van de context op wie we zijn, wat we denken en wat we doen. Door dit boek kijk ik anders naar mensen, zowel tijdens een coachingsgesprek, als ik iemand verpleegkundige zorgen toedien of in dagdagelijkse situaties.
Sam Sommers (2012). Wij zijn onze omgeving: Hoe situaties ons gedrag beïnvloeden. Uitgeverij Maven Publishing B.V. Amsterdam. ISBN 978 94 9057 437 6 (boek). ISBN 978 94 9057 470 3 (e-book). Prijs 19 EUR (boek). (335 blz.)
Oorspronkelijke Titel (2011) Situations Matter: Understanding How Context Transforms Your World. Oorspronkelijke uitgever Riverhead Books. Vertaling Henny Corver en Pon Ruiter.
Het boek vind je o.a. hier: www.standaardboekhandel.be/p/wij-zijn-onze-omgeving-9789490574376